Jan Sebastian Bach (1685-1750) był kompozytorem i organistą niemieckim w epoce baroku. Jest uważany za jednego z najwybitniejszych artystów w dziejach muzyki.
Jan Sebastian Bach – krótki życiorys
Johann Sebastian Bach urodził się 21 marca 1685 roku w niemieckim mieście Eisenach, w rodzinie z bogatymi tradycjami muzycznymi. Zanim skończył 10 lat zmarli jego rodzice. Zaopiekował się nim najstarszy brat, który pracował jako organista. Pod jego okiem Jan wzrastał muzycznie.
W wieku 15 lat Bach wyjechał kształcić się w Dolnej Saksonii. Jednocześnie zarabiał na swoje utrzymanie jako chórzysta w kościele. Mutacja sprawiła, że zaczął zarabiać jako skrzypek i altowiolista.
W 1703 roku zakończył gimnazjum i tym samym edukację, wybierając zawód muzyka. Uzyskał posadę organisty w Arnstadt. Następnie przeniósł się do Mühlhausen, gdzie również pracował jako organista. W 1707 roku poślubił daleką kuzynkę, Marię Barbarę, która urodziła mu siedmioro dzieci. Od 1708 roku pracował na dworze książęcym w Weimarze, jako organista, a w 1714 roku został awansowany na koncertmistrza nadwornej orkiestry. W latach 1717-1723 był kapelmistrzem na dworze księcia Leopolda w Köthen. W 1720 roku zmarła Maria Barbara. Bach miał w domu czwórkę dzieci do odchowania i po półtora roku ożenił się ze śpiewaczką – Anną Magdaleną Wilcke. Ich związek zaowocował trzynaściorgiem dzieci.
Od 1723 roku Bach pełnił zaszczytną funkcję kantora w kościele św. Tomasza w Lipsku. Na stanowisku tym pozostał aż do śmierci. Zmarł 28 lipca 1750 roku z powodu wylewu krwi do mózgu.
Jan Sebastian Bach tworzył muzykę chóralną, orkiestrową i na instrumenty solo. Jego twórczość to ponad 1000 wybitnych utworów, w tym setki koncertów i 48 preludiów. Jego najsłynniejsze dzieła to: „Msza h-moll”, „Pasja wg św. Mateusza”, „Pasja wg św. Jana”, „Magnificat D-dur”, „Weihnachts-Oratorium”, „Toccata i fuga d-moll”, kantaty oraz „Koncerty brandenburskie”.
Jan Sebastian Bach – biografia rozszerzona
Johann Sebastian Bach urodził się 21 marca 1685 roku w niemieckim mieście Eisenach. Jego ojciec Johann Ambrosius Bach był skrzypkiem i muzykiem miejskim w Eisenach, podobnie jak jego bracia — Johann Christoph (organista w Ohrdruf) i Johann Jakob (oboista króla szwedzkiego Karola XII).
Większość osób w rodzie Bachów zajmowała się muzyką, a zawód muzyka przechodził u nich z ojca na syna. Do czasów Jana Sebastiana aż 45 potomków Hansa Bacha (ur. ok. 1520) zostało muzykami.
Jan Sebastian Bach uczęszczał w latach 1692-1695 do szkoły łacińskiej przy kościele św. Jerzego (200 lat wcześniej w tej szkole uczył się Marcin Luter). Jego ojciec uczył go gry na skrzypcach i klawesynie, a jego stryj – Johann Christoph, który był organistą w Georgenkirche w Eisenach, udzielał mu lekcji gry na organach. Jan Sebastian był bardzo zdolny i w krótkim czasie opanował sztukę gry na tych instrumentach.
W 1694 roku zmarła matka Bacha, a dziewięć miesięcy później ojciec. Opiekę nad niespełna 10-letnim Janem Sebastianem przejął najstarszy brat Johann Christoph, organista w St. Michaeliskirche w niedalekim Ohrdruf.
U brata w Ohrdruf
Johann Christoph przygarnął Jana Sebastiana do swojego gospodarstwa w Ohrdruf. Chłopak wzrastał w atmosferze domu wypełnionego muzyką i poznawał dzięki bratu podstawy gry na klawesynie i organach. Uczęszczał do liceum w Ohrdruf, które dało mu solidne podstawy wykształcenia humanistycznego.
Talent Jana Sebastiana został dostrzeżony przez kantora liceum, który przekonał jego brata, aby chłopaka wysłać na dalszą naukę do Luneburga w odległej Dolnej Saksonii.
Lüneburg
15-letni Jan Sebastian przybył do Luneburga w 1700 roku. Uczęszczanie do szkoły godził z zarobkowaniem jako chórzysta. Za śpiewanie podczas nabożeństw otrzymywał bezpłatne mieszkanie i utrzymanie, dorabiał też sobie podczas ślubów czy pogrzebów. Mutacja uniemożliwiła mu dalsze śpiewanie w chórze. Został skrzypkiem i altowiolistą w przykościelnej orkiestrze, sporadycznie udzielając się jako klawesynista i organista. Na miejscu słuchał gry organowej Georga Bohma. W Luneburgu Bach skomponował swoje pierwsze utwory organowe, w których słuchać wpływy Böhma.
Weimar i Arnstadt
W 1703 roku Bach ukończył nauki gimnazjalne i nie zdecydował się kontynuować nauki. Wybrał zawód muzyka. Zatrudnił się na krótko na dworze księcia Johanna Ernsta w Weimarze jako lokaj i skrzypek. W sierpniu tego samego roku uzyskał posadę organisty w tzw. Nowym Kościele w Arnstadt. W czasie jego pracy w Arnstadt powstała m.in. słynna Toccata i Fugad-moll (BWV 565), czyli jedno z najbardziej rozpoznawalnych i popularnych dzieł tego kompozytora. Skomponował je w wieku zaledwie 18 lat, co świadczyło o niebywałym mistrzostwie w sztuce kompozycji i gry na organach.
Posada w Arnst zaczęła go nudzić, dlatego w 1705 roku Jan Sebastian wybrał się pieszo do Lubeki. Przebył prawie 400 kilometrów, aby usłyszeć i poznać kompozytora, którego najbardziej cenił w młodości – Dietricha Buxtehudego (1637-1707). Buxtehude był tak zachwycony jego grą, że zaproponował mu swoją posadę i rękę własnej córki. Jan Sebastian odmówił, gdyż Anna Margareta Baxhude była od niego 10 lat starsza i prawdopodobnie nie grzeszyła urodą. Bach zafascynowany Baxtehudym sam przedłużył sobie urlop w Arnstadt o cztery miesiące, nie pytając swojego szefa o zgodę, dlatego został zwolniony.
Mühlhausen/Thüringen
Nowa posadę znalazł w niewielkim Mühlhausen, gdzie w 1707 roku został organistą w kościele św. Błażeja. Był to dla niego awans (również finansowy), związany z możliwością komponowania dzieł wokalnych. W Mühlhausen powstały najwcześniejsze kantaty Bacha. 17 października tego samego roku poślubił swoją daleką kuzynkę, Marię Barbarę, córkę organisty. Z ich związku na świat przyszło siedmioro dzieci, w tym czworo przeżyło do wieku dorosłego. W tym gronie byli synowie Wilhelm Friedemann, Carl Philipp Emanuel i Johann Gottfried Bernhard – znakomici organiści i kompozytorzy.
Weimar
W 1708 Jan Sebastian powrócił do Weimaru na dwór książęcy, tym razem jako organista. Zaczął wkrótce zarabiać 200 florenów rocznie, co było wtedy zawrotną sumą. W 1714 roku został awansowany na koncertmistrza nadwornej orkiestry. Pod koniec 1717 roku Bach z rodziną opuścił Weimar. Przegrał rywalizację o funkcję nadwornego kompozytora z innym wybitnym twórcą epoki baroku. Georgiem Philippem Telemannem. Rozgoryczony Bach złożył wypowiedzenie, za co książę Wilhelm Ernest zamknął Bacha na 4 tygodnie w więzieniu i dopiero po tym czasie zaakceptował jego rezygnację.
Köthen
W 1717 roku Bach z całą rodziną przeprowadził się do miasteczka Köthen, w którym sprawował tytuł kapelmistrza księcia Leopolda von Anhalt-Köthen. Władca był niezwykle muzykalny i często grał w swojej orkiestrze na skrzypcach. Kompozytor i książę bardzo się polubili. Władca nie życzył sobie muzyki koncertującej w swojej kaplicy ze względu na kalwińskie wyznanie, dlatego Bach skoncentrował się na twórczości świeckiej. Do 1723 roku stworzył takie arcydzieła jak cykl sześciu Koncertów brandenburskich, klawesynowe Suity francuskie, I tom Das wohltemperierte Klavier, sonaty i partity na skrzypce solo oraz wiele innych.
W 1720 roku zmarła Maria Barbara. Jan Sebastian miał w domu czwórkę dzieci do odchowania i po półtora roku ożenił się z młodszą od siebie o 17 lat Anną Magdaleną Wilcke, która była śpiewaczką. Małżeństwo z rozsądku sprawdziło się, Anna Magdalena świetnie sprawdzała się w roli matki i jako wykształcony muzyk wspierała męża w pracy twórczej. Z ich związku przyszło na świat aż trzynaścioro dzieci.
Lipsk
W 1722 roku 38-letni Bach stanął do konkursu na stanowisko kantora kościoła św. Tomasza w Lipsku i od 1723 roku sprawował upragnione stanowisko. Lipski kantorat cieszył się w Niemczech ogromnym prestiżem i ponad dwustuletnią tradycją. Decyzja ta przyniosła chwałę ówczesnym radnym Lipska, a dla kompozytora było to ukoronowanie dotychczasowej kariery. Pozostał tam już do końca swoich dni.
Obowiązkiem kantora było dbanie o oprawę muzyczną liturgii – praktycznie na każdą niedzielę i święto Jan Sebastian miał komponować nową kantatę. Poza tym nauczał muzyki, gramatyki i łaciny w szkole przy kościele św. Tomasza oraz prowadził tamtejszy chór.
Największym wyzwaniem dla Bacha było niewątpliwie pisanie kantat, których rocznie musiał napisać około 60. W latach 1723-1728 powinien napisać ponad 300 kantat, jednak w jego katalogu dzieł odnotowanych jest raptem 200 utworów w tym gatunku, co pewnie nie jest nawet połową dzieł, które napisał.
Od 1729 roku z przerwami Bach kierował muzycznym zespołem studenckim Collegium Musicum. Formalnie był także związany z Uniwersytetem Lipskim jako dyrektor muzyczny. W 1736 roku doceniono jego wybitne osiągnięcia nadając mu tytuł Nadwornego Kompozytora Króla Polskiego i Elektora Saksonii. Bach, aby uzyskać tę godność przedstawił dworowi w Dreźnie na dowód swych umiejętności Mszę h-moll BWV 232, czyli jedno z największych dzieł muzycznych w historii.
Ostatnie lata i śmierć
Od 1740 roku stopniowo pogarszał się wzrok kompozytora. W 1750 oślepł niemalże zupełnie. Bach został zoperowany przez objazdowego chirurga okulistę, który przeprowadzał publiczne pokazowe operacje. W większości przypadków kończyły się one tragicznie, a chirurg zgarniał honorarium i ulatniał się z miasta, zanim pacjent odważył się zdjąć bandaże. Operacja okulisty przyniosła chwilową poprawę, jednak kilka dni później potrzebna była kolejna interwencja chirurgiczna. W ranę wdała się infekcja i w ciągu kilku miesięcy zdrowie Bacha zupełnie się załamało. Zmarł 28 lipca 1750 roku w wyniku wylewu krwi do mózgu. Pochowano go w prezbiterium kościoła św. Tomasza.
Bach nie był popularny w swojej epoce, ludzie nie poznali się na jego polifonicznym geniuszu. Dużo bliższa była im muzyka jego synów, a szczególnie Johanna Christiana, który był gwiazdą ówczesnej sceny muzycznej. Dopiero w 1829 roku 19-letni Felix Mendelssohn odnalazł skomponowaną przez Bacha Pasję wg św. Mateusza. Rozpoznał nieznany manuskrypt w papierze, w który owinięte zostało mięso przyniesione przez gosposię z rzeźni. To dzięki Mendelssohnowi muzyka Jana Sebastiana Bacha stała się popularna w epoce romantyzmu, a romantyzm przekazał ją w XX i XXI wiek.
Jan Sebastian Bach – ciekawostki
Gdy młody Jan Sebastian mieszkał u brata w Ohrdruf, podkradał bratu zbiory nut Johanna Pachelbela i Dietricha Buxtehudego, gdyż ten nie pozwał mu ich grać. Przepisywał nuty nocami – ponoć przy świetle księżyca. Po 6 miesiącach utworzył własną kopię, która jednak szybko została wraz z oryginałem skonfiskowana przez jego brata.
W 1717 do Drezna przyjechał Louis Marchand, francuski wirtuoz klawesynista. Niemcy sprzeczali się z Francuzami o to, który naród ma lepszych muzyków, dlatego koncertmistrz dworu zaprosił Bacha do udziału w pojedynku muzycznym z Francuzem. Bach przyjął wyzwanie, jednak Marchand stchórzył i uciekł z miasta, oddając pojedynek walkowerem.
Jan Sebastian Bach był znakomitym nauczycielem. Dla swoich dzieci i żony pisał muzykę o mniejszych wymaganiach technicznych, dzięki której mogli zdobywać kolejne stopnie wtajemniczenia w sztukę muzyczną.
W 1730 roku Bach bezskutecznie zabiegał o uzyskanie stanowiska kapelmistrza w Bazylice Mariackiej w Gdańsku.
Owocem dwóch małżeństw kompozytora było dwadzieścioro dzieci. Jedenaścioro z nich przeżyło wieku dorosłego. Spośród jego sześciu synów, tylko jeden nie został profesjonalnym muzykiem.
Artykuły, które mogą Ci się spodobać:
Źródła
https://pl.wikipedia.org/wiki/Johann_Sebastian_Bachhttp://www.muzykotekaszkolna.pl/wiedza/kompozytorzy/bach-jan-sebastian-1685-1750
https://www.historiamuzyki.pl/kim-byl-johann-sebastian-bach/
https://biografia24.pl/jan-sebastian-bach/
Redaktor i administrator strony Zyciorysy.info. Od 2018 roku zgłębia historie znanych ludzi, w czym pomagają mu dziesiątki książek z życiorysami znanych postaci, wideo wywiady czy publikacje internetowe. Efektem tych działań jest ponad 450 opublikowanych życiorysów. Jego publikacje bywają źródłem dla wielu znanych portali.
Zapisz się do newslettera
Chciałbyś co jakiś czas otrzymywać powiadomienia o nowych, ciekawych biografiach?Zapisz się do newslettera: