Jan Sebastian Bach

Jan Sebastian Bach (1685-1750) był kompozytorem i organistą niemieckim w epoce baroku. Jest uważany za jednego z najwybitniejszych artystów w dziejach muzyki.

Jan Sebastian Bach – krótki życiorys

Johann Sebastian Bach urodził się 21 marca 1685 roku w niemieckim mieście Eisenach, w rodzinie z bogatymi tradycjami muzycznymi. Zanim skończył 10 lat zmarli jego rodzice. Zaopiekował się nim najstarszy brat, który pracował jako organista. Pod jego okiem Jan wzrastał muzycznie.

W wieku 15 lat Bach wyjechał kształcić się w Dolnej Saksonii. Jednocześnie zarabiał na swoje utrzymanie jako chórzysta w kościele. Mutacja sprawiła, że zaczął zarabiać jako skrzypek i altowiolista.

W 1703 roku zakończył gimnazjum i tym samym edukację, wybierając zawód muzyka. Uzyskał posadę organisty w Arnstadt. Następnie przeniósł się do Mühlhausen, gdzie również pracował jako organista. W 1707 roku poślubił daleką kuzynkę, Marię Barbarę, która urodziła mu siedmioro dzieci. Od 1708 roku pracował na dworze książęcym w Weimarze, jako organista, a w 1714 roku został awansowany na koncertmistrza nadwornej orkiestry. W latach 1717-1723 był kapelmistrzem na dworze księcia Leopolda w Köthen. W 1720 roku zmarła Maria Barbara. Bach miał w domu czwórkę dzieci do odchowania i po półtora roku ożenił się ze śpiewaczką – Anną Magdaleną Wilcke. Ich związek zaowocował trzynaściorgiem dzieci.

Od 1723 roku Bach pełnił zaszczytną funkcję kantora w kościele św. Tomasza w Lipsku. Na stanowisku tym pozostał aż do śmierci. Zmarł 28 lipca 1750 roku z powodu wylewu krwi do mózgu.

Jan Sebastian Bach tworzył muzykę chóralną, orkiestrową i na instrumenty solo. Jego twórczość to ponad 1000 wybitnych utworów, w tym setki koncertów i 48 preludiów. Jego najsłynniejsze dzieła to: „Msza h-moll”, „Pasja wg św. Mateusza”, „Pasja wg św. Jana”, „Magnificat D-dur”, „Weihnachts-Oratorium”, „Toccata i fuga d-moll”, kantaty oraz „Koncerty brandenburskie”.

Jan Sebastian Bach – biografia rozszerzona

Johann Sebastian Bach urodził się 21 marca 1685 roku w niemieckim mieście Eisenach. Jego ojciec Johann Ambrosius Bach był skrzypkiem i muzykiem miejskim w Eisenach, podobnie jak jego bracia — Johann Christoph (organista w Ohrdruf) i Johann Jakob (oboista króla szwedzkiego Karola XII).

Większość osób w rodzie Bachów zajmowała się muzyką, a zawód muzyka przechodził u nich z ojca na syna. Do czasów Jana Sebastiana aż 45 potomków Hansa Bacha (ur. ok. 1520) zostało muzykami.

Jan Sebastian Bach uczęszczał w latach 1692-1695 do szkoły łacińskiej przy kościele św. Jerzego (200 lat wcześniej w tej szkole uczył się Marcin Luter). Jego ojciec uczył go gry na skrzypcach i klawesynie, a jego stryj – Johann Christoph, który był organistą w Georgenkirche w Eisenach, udzielał mu lekcji gry na organach. Jan Sebastian był bardzo zdolny i w krótkim czasie opanował sztukę gry na tych instrumentach.

W 1694 roku zmarła matka Bacha, a dziewięć miesięcy później ojciec. Opiekę nad niespełna 10-letnim Janem Sebastianem przejął najstarszy brat Johann Christoph, organista w St. Michaeliskirche w niedalekim Ohrdruf.

U brata w Ohrdruf

Johann Christoph przygarnął Jana Sebastiana do swojego gospodarstwa w Ohrdruf. Chłopak wzrastał w atmosferze domu wypełnionego muzyką i poznawał dzięki bratu podstawy gry na klawesynie i organach. Uczęszczał do liceum w Ohrdruf, które dało mu solidne podstawy wykształcenia humanistycznego.

Talent Jana Sebastiana został dostrzeżony przez kantora liceum, który przekonał jego brata, aby chłopaka wysłać na dalszą naukę do Luneburga w odległej Dolnej Saksonii.

Lüneburg

15-letni Jan Sebastian przybył do Luneburga w 1700 roku. Uczęszczanie do szkoły godził z zarobkowaniem jako chórzysta. Za śpiewanie podczas nabożeństw otrzymywał bezpłatne mieszkanie i utrzymanie, dorabiał też sobie podczas ślubów czy pogrzebów. Mutacja uniemożliwiła mu dalsze śpiewanie w chórze. Został skrzypkiem i altowiolistą w przykościelnej orkiestrze, sporadycznie udzielając się jako klawesynista i organista. Na miejscu słuchał gry organowej Georga Bohma. W Luneburgu Bach skomponował swoje pierwsze utwory organowe, w których słuchać wpływy Böhma.

Weimar i Arnstadt

W 1703 roku Bach ukończył nauki gimnazjalne i nie zdecydował się kontynuować nauki. Wybrał zawód muzyka. Zatrudnił się na krótko na dworze księcia Johanna Ernsta w Weimarze jako lokaj i skrzypek. W sierpniu tego samego roku uzyskał posadę organisty w tzw. Nowym Kościele w Arnstadt. W czasie jego pracy w Arnstadt powstała m.in. słynna Toccata i Fugad-moll (BWV 565), czyli jedno z najbardziej rozpoznawalnych i popularnych dzieł tego kompozytora. Skomponował je w wieku zaledwie 18 lat, co świadczyło o niebywałym mistrzostwie w sztuce kompozycji i gry na organach.

Posada w Arnst zaczęła go nudzić, dlatego w 1705 roku Jan Sebastian wybrał się pieszo do Lubeki. Przebył prawie 400 kilometrów, aby usłyszeć i poznać kompozytora, którego najbardziej cenił w młodości – Dietricha Buxtehudego (1637-1707). Buxtehude był tak zachwycony jego grą, że zaproponował mu swoją posadę i rękę własnej córki. Jan Sebastian odmówił, gdyż Anna Margareta Baxhude była od niego 10 lat starsza i prawdopodobnie nie grzeszyła urodą. Bach zafascynowany Baxtehudym sam przedłużył sobie urlop w Arnstadt o cztery miesiące, nie pytając swojego szefa o zgodę, dlatego został zwolniony.

Mühlhausen/Thüringen

Nowa posadę znalazł w niewielkim Mühlhausen, gdzie w 1707 roku został organistą w kościele św. Błażeja. Był to dla niego awans (również finansowy), związany z możliwością komponowania dzieł wokalnych. W Mühlhausen powstały najwcześniejsze kantaty Bacha. 17 października tego samego roku poślubił swoją daleką kuzynkę, Marię Barbarę, córkę organisty. Z ich związku na świat przyszło siedmioro dzieci, w tym czworo przeżyło do wieku dorosłego. W tym gronie byli synowie Wilhelm Friedemann, Carl Philipp Emanuel i Johann Gottfried Bernhard – znakomici organiści i kompozytorzy.

Weimar

W 1708 Jan Sebastian powrócił do Weimaru na dwór książęcy, tym razem jako organista. Zaczął wkrótce zarabiać 200 florenów rocznie, co było wtedy zawrotną sumą. W 1714 roku został awansowany na koncertmistrza nadwornej orkiestry. Pod koniec 1717 roku Bach z rodziną opuścił Weimar. Przegrał rywalizację o funkcję nadwornego kompozytora z innym wybitnym twórcą epoki baroku. Georgiem Philippem Telemannem. Rozgoryczony Bach złożył wypowiedzenie, za co książę Wilhelm Ernest zamknął Bacha na 4 tygodnie w więzieniu i dopiero po tym czasie zaakceptował jego rezygnację.

Köthen

W 1717 roku Bach z całą rodziną przeprowadził się do miasteczka Köthen, w którym sprawował tytuł kapelmistrza księcia Leopolda von Anhalt-Köthen. Władca był niezwykle muzykalny i często grał w swojej orkiestrze na skrzypcach. Kompozytor i książę bardzo się polubili. Władca nie życzył sobie muzyki koncertującej w swojej kaplicy ze względu na kalwińskie wyznanie, dlatego Bach skoncentrował się na twórczości świeckiej. Do 1723 roku stworzył takie arcydzieła jak cykl sześciu Koncertów brandenburskich, klawesynowe Suity francuskie, I tom Das wohltemperierte Klavier, sonaty i partity na skrzypce solo oraz wiele innych.

W 1720 roku zmarła Maria Barbara. Jan Sebastian miał w domu czwórkę dzieci do odchowania i po półtora roku ożenił się z młodszą od siebie o 17 lat Anną Magdaleną Wilcke, która była śpiewaczką. Małżeństwo z rozsądku sprawdziło się, Anna Magdalena świetnie sprawdzała się w roli matki i jako wykształcony muzyk wspierała męża w pracy twórczej. Z ich związku przyszło na świat aż trzynaścioro dzieci.

Lipsk

W 1722 roku 38-letni Bach stanął do konkursu na stanowisko kantora kościoła św. Tomasza w Lipsku i od 1723 roku sprawował upragnione stanowisko. Lipski kantorat cieszył się w Niemczech ogromnym prestiżem i ponad dwustuletnią tradycją. Decyzja ta przyniosła chwałę ówczesnym radnym Lipska, a dla kompozytora było to ukoronowanie dotychczasowej kariery. Pozostał tam już do końca swoich dni.

Obowiązkiem kantora było dbanie o oprawę muzyczną liturgii – praktycznie na każdą niedzielę i święto Jan Sebastian miał komponować nową kantatę. Poza tym nauczał muzyki, gramatyki i łaciny w szkole przy kościele św. Tomasza oraz prowadził tamtejszy chór.

Największym wyzwaniem dla Bacha było niewątpliwie pisanie kantat, których rocznie musiał napisać około 60. W latach 1723-1728 powinien napisać ponad 300 kantat, jednak w jego katalogu dzieł odnotowanych jest raptem 200 utworów w tym gatunku, co pewnie nie jest nawet połową dzieł, które napisał.

Od 1729 roku z przerwami Bach kierował muzycznym zespołem studenckim Collegium Musicum. Formalnie był także związany z Uniwersytetem Lipskim jako dyrektor muzyczny. W 1736 roku doceniono jego wybitne osiągnięcia nadając mu tytuł Nadwornego Kompozytora Króla Polskiego i Elektora Saksonii. Bach, aby uzyskać tę godność przedstawił dworowi w Dreźnie na dowód swych umiejętności Mszę h-moll BWV 232, czyli jedno z największych dzieł muzycznych w historii.

Ostatnie lata i śmierć

Od 1740 roku stopniowo pogarszał się wzrok kompozytora. W 1750 oślepł niemalże zupełnie. Bach został zoperowany przez objazdowego chirurga okulistę, który przeprowadzał publiczne pokazowe operacje. W większości przypadków kończyły się one tragicznie, a chirurg zgarniał honorarium i ulatniał się z miasta, zanim pacjent odważył się zdjąć bandaże. Operacja okulisty przyniosła chwilową poprawę, jednak kilka dni później potrzebna była kolejna interwencja chirurgiczna. W ranę wdała się infekcja i w ciągu kilku miesięcy zdrowie Bacha zupełnie się załamało. Zmarł 28 lipca 1750 roku w wyniku wylewu krwi do mózgu. Pochowano go w prezbiterium kościoła św. Tomasza.

Bach nie był popularny w swojej epoce, ludzie nie poznali się na jego polifonicznym geniuszu. Dużo bliższa była im muzyka jego synów, a szczególnie Johanna Christiana, który był gwiazdą ówczesnej sceny muzycznej. Dopiero w 1829 roku 19-letni Felix Mendelssohn odnalazł skomponowaną przez Bacha Pasję wg św. Mateusza. Rozpoznał nieznany manuskrypt w papierze, w który owinięte zostało mięso przyniesione przez gosposię z rzeźni. To dzięki Mendelssohnowi muzyka Jana Sebastiana Bacha stała się popularna w epoce romantyzmu, a romantyzm przekazał ją w XX i XXI wiek.

Jan Sebastian Bach – ciekawostki

Gdy młody Jan Sebastian mieszkał u brata w Ohrdruf, podkradał bratu zbiory nut Johanna Pachelbela i Dietricha Buxtehudego, gdyż ten nie pozwał mu ich grać. Przepisywał nuty nocami – ponoć przy świetle księżyca. Po 6 miesiącach utworzył własną kopię, która jednak szybko została wraz z oryginałem skonfiskowana przez jego brata.

W 1717 do Drezna przyjechał Louis Marchand, francuski wirtuoz klawesynista. Niemcy sprzeczali się z Francuzami o to, który naród ma lepszych muzyków, dlatego koncertmistrz dworu zaprosił Bacha do udziału w pojedynku muzycznym z Francuzem. Bach przyjął wyzwanie, jednak Marchand stchórzył i uciekł z miasta, oddając pojedynek walkowerem.

Jan Sebastian Bach był znakomitym nauczycielem. Dla swoich dzieci i żony pisał muzykę o mniejszych wymaganiach technicznych, dzięki której mogli zdobywać kolejne stopnie wtajemniczenia w sztukę muzyczną.

W 1730 roku Bach bezskutecznie zabiegał o uzyskanie stanowiska kapelmistrza w Bazylice Mariackiej w Gdańsku.

Owocem dwóch małżeństw kompozytora było dwadzieścioro dzieci. Jedenaścioro z nich przeżyło wieku dorosłego. Spośród jego sześciu synów, tylko jeden nie został profesjonalnym muzykiem.

Źródła

https://pl.wikipedia.org/wiki/Johann_Sebastian_Bach
http://www.muzykotekaszkolna.pl/wiedza/kompozytorzy/bach-jan-sebastian-1685-1750
https://www.historiamuzyki.pl/kim-byl-johann-sebastian-bach/
https://biografia24.pl/jan-sebastian-bach/

Tagi: