Sokrates

Sokrates (469 p.n.e. – 399 p.n.e.) był greckim filozofem, jednym z najwybitniejszych myślicieli starożytności.

Sokrates – podstawowe informacje

Data i miejsce urodzenia: 469 p.n.e., Ateny
Data i miejsce śmierci: 399 p.n.e., Ateny
Lata życia: 469 p.n.e. – 399 p.n.e.

Kim był Sokrates? Notatka z najważniejszymi informacjami

Sokrates urodził się w 469 r. p.n.e. w Atenach (Grecja). Był synem rzeźbiarza Sofroniskosa i położnej Fajnarete. Gdy był młodym człowiekiem, nie zamierzał zostać ani filozofem, ani nauczycielem. Początkowo poszedł w ślady ojca. Następnie, żartobliwie mówił, że wykonywał zawód matki, gdyż prowadził dysputy, które pomagały obywatelom w „rodzeniu” prawdziwych myśli i sądów.

Podobnie jak większość Ateńczyków w tamtych czasach, służył w wojsku i brał udział w bitwach, zyskując uznanie z powodu swojej działalności i zimnej krwi. Następnie sprawował różne stanowiska rządowe. Był człowiekiem silnym zarówno fizycznie, jak i psychicznie. Podobno nie zważał uwagi na mrozy i upały, chodząc przez cały rok boso.

Sokrates, na wzór sofistów, nauczał wszędzie, gdzie gromadzili się chętni słuchacze – na ulicy, na rynku. Twierdził, że jego życiową misją jest zbijanie w dyspucie fałszywych poglądów i prowadzenie ludzi ku poznaniu prawdy (uznawał istnienie absolutnej prawdy i absolutnego dobra). Uwagę swoich rozmówców kierował na różne tematy, podważając logicznie metody ludzkiego myślenia i działania. Myśli Sokratesa znamy dzięki jego uczniowi i zwolennikowi, Platonowi, który zapisał je i wydał.

Działalność nauczycielska Sokratesa przysparzała mu entuzjastów (głównie wśród młodzieży), ale i zażartych wrogów, zwłaszcza wśród „ośmieszonych autorytetów”.

W 399 r. p.n.e. oskarżono go o nieuznawanie państwowego kultu religijnego i „psucie młodzieży”. Został uznany za winnego i skazany na śmierć jako groźny dla państwa wolnomyśliciel. Egzekucję odłożono o 30 dni ze względu na święto religijne. W tym czasie jego przyjaciele próbowali nakłonić go do ucieczki. Sokrates jednakże poddał się prawu i wypił w więzieniu podaną mu truciznę, cykutę.

Kim był Sokrates? Życiorys rozszerzony

Sokrates urodził się 469 p.n.e. w Atenach.

Rodzice, młodość, źródła

Był synem rzeźbiarza Sofroniskosa i położnej Fajnarete. Całe życie spędził w Atenach. Prawdopodobnie w młodości uczył się sztuki rzeźbiarskiej, ale szybko ją porzucił dla filozofii. Nie zostawił po sobie żadnego pisma, nie wiadomo też, czy wygłosił jakiś wykład filozoficzny. Przez całe swoje życie jedynie rozmawiał, gdyż najwyżej cenił żywy dialog. Do współczesnych czasów dotrwał do nas obraz przekształcony i wyidealizowany przez jego słuchaczy – jego największego ucznia, Platona, który uczynił Sokratesa główną postacią większości swoich dialogów, oraz Ksenofonta (Obrona Sokratesa, Wspomnienia o Sokratesie, Uczta).

Życie i działalność

W 440 r. p.n.e. Sokrates uczestniczył jako hoplita (tj. ciężkozbrojny piechur) w pacyfikacji przez Ateny wyspy Samos. Uczestniczył w wojnie peloponeskiej, walcząc w bitwach pod Potideją (429 r. p.n.e.), pod Delion (424 r. p.n.e.) i Amfipolis (422 r. p.n.e.).

Odważnie, z determinacją i bez oglądania się na popularność jako sprawujący wysoki urząd prytana, sprzeciwiał się Ateńczykom bezprawnie żądającym ukarania śmiercią dowódców floty po zwycięskiej bitwie w pobliżu wysp Arginuz (406 r. p.n.e.). Podobną odwagą cywilną wykazał się, gdy nie wykonał polecenia trzydziestu tyranów w sprawie aresztowania demokraty Leona z Salaminy. Odważny i niezłomny w swych przekonaniach stawał się coraz bardziej niewygodny dla ówczesnych polityków.

Żona i dzieci

W późnym wieku Sokrates ożenił się z Ksantypą, która znana była z porywczego i dokuczliwego temperamentu. Mieli trzech synów. Prawdopodobnie była to jego drugą żona, po Myrto.

Nauczanie

Brzydota fizyczna Sokratesa była wręcz anegdotyczna. Przeciwstawiano ją jego moralnemu pięknu. Sokrates był parezjastą, czyli wyrazicielem prawdy. Ten sposób mówienia, przeciwstawiający się sztucznej retoryce, wyrastał z demokracji ateńskiej. Sokrates w swoich mowach i dyskursach odwoływał się zatem do trwającej 10 wieków greckiej tradycji dopominania się o prawdę. To autorytet moralny mówcy sprawiał, iż była ona niepodważalna.

Około 435 roku p.n.e. zaczął nieodpłatnie uczyć filozofii na ulicach, placach i stadionach. Chociaż nie miał bogactw, a majątek rodzinny pozwalał mu jedynie na skromne życie to w przeciwieństwie do sofistów nie brał pieniędzy od uczniów. Przemierzał ulice Aten, dyskutując z przechodniami, próbując uczynić ich mądrzejszymi przez uświadomienie sobie własnej ignorancji. Niewzruszenie wierzył w dobro i cnotę, o które – uważał – człowiek powinien zabiegać do końca życia. W jednej z dyskusji mówił: „Czyż nie wstydzisz się dbać o pieniądze, sławę, zaszczyty, a nie o rozum, prawdę i o to, by dusza stała się najlepsza?” (Platon, Dialogi, Kęty 1999 wyd. Antyk).

Prowadził dyskusję dwiema metodami. Albo wykazywał sprzeczność w argumentach przeciwnika, albo kierował rozmową tak, by rozmówca sam doszedł do prawidłowych wniosków.

Śmierć

W 399 roku p.n.e. poeta Meletos w imieniu garbarza Anytosa i retora Lykona, żądając kary śmierci, wystąpił z oskarżeniem przeciw Sokratesowi, że wprowadza on nowe bóstwa, dopuszczając się bezbożności, i psuje młodzież. Sąd przysięgłych (heliaja) wydał wyrok skazujący. Oskarżenie w rzeczywistości było próbą wyeliminowania jego wpływów na społeczność ateńską, która ceniła go za niezależność i nonkonformizm. Na procesie sam wygłosił mowę obrończą, w której nie tylko odparł stawiane mu zarzuty, ale opowiedział o całym swym filozoficznym przesłaniu. Zapisał ją Platon w dialogu pt. „Obrona Sokratesa”. Został skazany na śmierć poprzez wypicie trucizny, cykuty. W więzieniu towarzyszyli mu przyjaciele i uczniowie. Nie skorzystał z możliwości ucieczki, jaką dla niego przygotowali. Do końca chciał być wierny prawu, nawet temu, które uznał za niedoskonałe. Zmarł w 399 roku p.n.e. w Atenach, mając 70 lat.

Wpływ na potomnych

Po śmierci Sokratesa jego uczniowie założyli szkoły filozoficzne (sokratycy). Sokrates stał się ojcem duchowym niemal wszystkich szkół filozoficznych starożytności, dla których dyskurs filozoficzny był nieodłączny od sposobu życia, począwszy od Platona, perypatetyków, rozwijających sokratyczną dialektykę w logikę nazw, przez cyników, epikurejczyków, stoików, sceptyków, neoplatonizm. Trudność w dotarciu do Sokratesa historycznego, dopuszcza odmienne i nieraz sprzeczne interpretacje jego nauki. Już przez platonizujących Ojców Kościoła porównywany z Chrystusem, uważany za świętego przez Erazama z Rotterdamu, niepokojący F. Nietzschego, mistrz ironii dla S. Kierkegaarda, stał się wzorem dla zachodniej filozofii.

Uważany jest za ojca zachodniej filozofii, chociaż nie napisał ani jednego zdania, ani nie stworzył zamkniętego systemu filozoficznego. Podkreślał, że świadomość własnej ignorancji: „Wiem, że nic nie wiem”, może dopiero doprowadzić do mądrości. Jak pisał Cyceron: „Sprowadził filozofię z nieba na ziemię”. Dokonał przełomu w filozofii, stawiając człowieka w centrum swych rozważań. Głównym zadaniem Sokratesa było dojście do prawdy o sobie: „Poznaj samego siebie”.

Sokrates – najczęściej zadawane pytania

Kiedy i gdzie urodził się Sokrates?
Sokrates urodził się w 469 roku p.n.e. w Atenach (Grecja)

Kim była matka Sokratesa?
Matka Sokratesa, Fajnarete, była położną.

W którym wieku żył Sokrates?
Sokrates żył w V-IV wieku przed naszą erą.

Kiedy żył Sokrates?
Sokrates żył w latach: 469 p.n.e. – 399 p.n.e.

Ile lat żył Sokrates?
Sokrates żył 70 lat.

Jak zmarł Sokrates?
W 399 r. p.n.e. Sokrates został uznany za winnego i skazany na śmierć jako groźny dla państwa wolnomyśliciel. Wypił w więzieniu podaną mu truciznę, cykutę.

Źródła

Oxford. Encyklopedia szkolna. Tom 6. Biografie, Polska oficyna Wydawnicza „BGW”, Warszawa 1994

Encyklopedia PWN. Wielkie biografie. 1, Przywódcy, reformatorzy, myśliciele, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007

Biografie Sławnych Ludzi, Tom III, Wydawnictwo SMS

100 osób, które zmieniły świat, Fakt Encyklopedia, Wydawca Axel Springer, 2009

Tagi: