Bolesław Prus, czyli Aleksander Głowacki, przyszedł na świat w Hrubieszowie 20 sierpnia 1847 roku. Odszedł w Warszawie 19 maja 1912 roku. Jako polski powieściopisarz, publicysta i nowelista, jest uważany za protoplastę realizmu polskiego. Był również utylitarystą i pozytywistą.
Krótki życiorys Bolesława Prusa
Bolesław Prus urodził się w Hrubieszowie 20 sierpnia 1847 roku. Jako że został bardzo wcześnie osierocony, wychowywali go krewni. W powstaniu styczniowym zdecydował się wziąć udział czynny, odnosząc rany i trafiając później do więzienia. Opuściwszy więzienie przeniósł się do Warszawy, gdzie podjął jednocześnie prace fizyczną oraz studia. Rok 1864 oznaczał dla Prusa pierwsze debiuty prasowe. Okazało się, że może być tylko lepiej, ponieważ ilość wypuszczanych przez niego artykułów rosła do połowy lat osiemdziesiątych XIX wieku. Przeczuwając, iż jest to szczyt i kulminacja pracy dziennikarskiej, Bolesław Prus zdecydował się na swoiste przebranżowienie – wówczas poświęcił się formom twórczym takim jak nowele i powieści – rezygnując z publicystyki. W roku 1890 światło dzienne ujrzała jego „Lalka”, bijąc niemal od razu szczyty poczytności. Bardzo podobnie sprawy okazały się mieć miejsce z „Faraonem”, który opuścił wydawnictwo w 1897 roku, „Faraon”, czyli powieść dojrzała Prusa, natomiast pozycja historyczna jedyna jaką napisał. Lata aktywności były pracowite, lecz nadszedł później czas również na działania społeczne: filantropijne i charytatywne. Prus wrócił na moment do publicystyki jeszcze w rewolucyjnych latach 1905 – 1907, pokazując swój znakomity warsztat. Odszedł w Warszawie 19 maja 1912 roku.
Biografia rozszerzona Bolesława Prusa
Przeprowadzki młodości wczesnej
Osierocony został bardzo wcześnie. Dorastał w Puławach, wychowywali go krewni, następnie przeniósł się do Lublina, gdzie odbywał swą edukacje. Zamieszkiwał również w Siedlcach, by ostatecznie przenieść się do Kielc, pod opiekę brata. W momencie wybuchu powstania styczniowego podjął decyzję, by walczyć o niepodległość Polski. Ciężko ranny, został pojmany i umieszczony w lubelskim więzieniu. Mury więzienia opuścił, ponownie podejmując naukę w gimnazjum. Kończąc szkołę średnią szykował się na studia – zdał wówczas egzaminy do Szkoły Głównej, dostając się na wydział matematyczno – fizyczny. Studia zarzucił jednak całkiem szybko, by parać się udzielaniem korepetycji. Następnie podjął studia znowu, tym razem w puławskim Instytucie Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa. Znalazł się w Warszawie, gdzie pracował fizycznie. Dalsze kształcenie podejmował indywidualnie. Koncentrował się na logice. Studium to uważał za najwartościowsze w swych dziejach.
Debiut oznaczony publicystyką
Bolesław Prus debiutował opublikowaniem w roku 1864 swych korespondencji na łamach „Kuriera Niedzielnego”. Równocześnie w „Kurierze Świątecznym”, w roku 1866, publikował swe humoreski. Natomiast na łamach pisma „Niwa” mógł opublikować w roku 1872 rozprawę na temat gałęzi niezwykle rokującej, mianowicie elektryczności. To wtedy właśnie pierwszy raz użył pseudonimu Bolesław Prus. Rok 1973 oznaczał dla niego współpracę w łonie pisma „Mucha”. Jego powiastka „Filozof i prostak” pojawiła się budząc zainteresowanie. W roku 1874 natomiast współpracował też z pismem „Kolce”, będąc jednakowoż felietonistą na łamach „Niwy”. Wkrótce rozpoczął publikowanie artykułów w popularnym „Kurierze Warszawskim”. Dzięki temu ustabilizowała się jego sytuacja materialna. Ożenił się w 1877 roku, czyli w tym samym momencie, gdy pojawiały się jego „Kroniki” publikowane w „Kurierze Warszawskim”. Prace tą poprowadził dziesięć lat – do roku 1887. Został członkiem Międzynarodowego Towarzystwa Literackiego. Jego kolegą został Kraszewski. W roku 1882 jako uznany pisarz został naczelnym tytułu prasowego „Nowiny” – chciał, by gazeta była źródłem rzetelnej informacji naukowej. Wrócił do „Kuriera Warszawskiego” już rok później, bowiem „Nowiny” splajtowały. Opublikował rozprawę „o Ogniem i mieczem”, czyli coś o teorii literatury, później „Słówko o krytyce pozytywnej”. Powieści przypisywał funkcje głównie poznawcze – zarówno poprzez zjawiska socjologiczne, jak i typy charakterów. Prus wychodził z założenia, iż to plan przyszłej powieści jest elementem konstruującym całość, zatem to on powinien pojawić się jako pierwszy, zwłaszcza że intuicja twórcy jest zdolna zagospodarować treść według szkiców konstrukcyjnych.
Terminowanie u Dickensa
W miarę jak okrzepł pisarsko, został stałym bywalcem w Nałęczowie, gdzie intensywnie pisał już ciągle. Bazował na swych wcześniejszych publikacjach. Pracował zatem nad „Naszą placówką”, w którym to dziele umieścił w centrum człowieka prostego oraz wartości moralne, którymi mierzy się on z niesprawiedliwością go spotykającą. Struktura utworów w zamyśle Bolesława Prusa miała być poprowadzona w formie jaką swym dziełom nadał chociażby Dickens. Napisał w związku z tym utwory jak „Sukienka balowa”, Sieroca dola” i Pałac i rudera”.
Wierność sobie
Napisał „Przygody Stasia” i „Anielka”, datowane na przełom dekad ’70/’80. Później wyszło „Powracająca fala”, i wiele innych, na przykład „Michałko” czy też „Katarynka”. Rzesze fanów zdobył mu jego utwór „Antek”, później „Kamizelka” oraz nacechowany politycznie „On”. Starał się o patriotyzm i pełne zaangażowanie, co widać w „Milknących głosach” z roku 1883, jak również w dobrym dziele „Grzechy dzieciństwa”. Bynajmniej nie przerwał publikowania swych „Kronik” w „Kurierze Warszawskim” oraz na łamach „Tygodnika Ilustrowanego”. W roku 1884 dzięki Stanisławowi Witkiewiczowi, nawiązał współpracę pisząc do tygodnika „Wędrowiec”. Ukazały się wkrótce nowele, wśród nich takie jak „Przy księżycu” i „Podwójny człowiek”. Wreszcie nadszedł rok 1885 razem z powieścią naturalistyczną pt. „Placówka”.
Apogeum twórczości
Na lata 1885 – 1897 przypadł szczyt jego twórczości. W 1886 ukazała się Prusa „Placówka”, natomiast w 1890 roku bardzo po dziś dzień popularna „Lalka”. Rok natomiast 1894 oznaczał dla niego ukazanie się powieści zatytułowanej „Emancypantki”. Wreszcie rok 1897 ozaczony jedyną jego powieścią historyczną pt. „Faraon”, powieść ukazująca mechanizmy rządzenia z mistrzowskim przedstawieniem życia i kultury starożytnych. Wówczas to Bolesław Prus podróżował, był w Stuttgartcie, Norynberdze, Karlsbadzie, Dreznie, Berlinie oraz Rappersvil, gdzie odwiedził pracującego tam Żeromskiego. Następnie znalazł się w Paryżu.
Wspaniała końcówka
Na przełomie XIX i XX wieku Prus udzielał się filantropijnie i charytatywnie, organizując choćby Kasę Przezorności. Został członkiem Komitetu Obywatelskiego trudniącego się pomocą zwolnionym robotnikom oraz tym, którzy pozostawali bez stałych środków do życia. Poza tym jego inicjatywie zawdzięcza powstanie Towarzystwo Higieny Praktycznej, natomiast w samym Nałęczowie otwarto Kąpiele Tanie imienia Bolesława Prusa. Pisał mniej, a jeśli, to beletrystyke, jak na przykład „Widzenie”, „Ze wspomnień cyklisty” oraz „Wojna i praca”. Utwór „Najogólniejsze ideały życiowe” był swoistym przejściem twórczym do powstałego potem utworu „Dzieci”. Zmarł w Warszawie 19 maja 1912 roku.
Ciekawostki o Bolesławie Prusie
- W roku 1884 wypowiadając się krytycznie o pomyśle postawienia pomnika Mickiewicza, Prus wywołał prasową burzę.
- W 1878 roku grupa studentów napadła Prusa w związku z jego komentarzem prasowym.
- Jego żoną została kuzynka, Oktawia Trembińska.
- Muzeum Bolesława Prusa znajduje się w Nałęczowie, stanowiąc jedną z części Pałacu Małachowskich.
- Jako kolega nie tylko po fachu, był świadkiem na ślubie Stefana Żeromskiego. To żona Żerowmskiego właśnie została prototypem Madzi Brzeskiej z powieści „Emancypantki”.
- W swoim testamencie umieścił zapis fundujący stypendia dla utalentowanych dzieci, które pochodziły z ubogich rodzi wiejskich.
- Twórczość prozatorska Bolesława Prusa jest swym kalibrem literackim porównywalna do utworów Charles’a Dickens’a i Antona Czechowa.
- Jego przypadłość zwana fachowo agorafobią była tak poważna, że pewnego razu w Zakopanem dostał ataku choroby skutkującym długimi tygodniami dochodzenia do siebie.
Cytaty Bolesława Prusa
„Bo, panowie, myślmy najpierw o tym, ażeby podźwignąć nasz nieszczęśliwy kraj.”
„Bywają wielkie zbrodnie na świecie, ale chyba największą jest zabić miłość.”
„Doświadczony żeglarz nie walczy z prądem ani z wiatrem, ale pozwala im się unosić w obranym przez siebie kierunku.”
„Dziś trzeba coś znaczyć w świecie: trzeba być użytecznym, być siłą. Inaczej świat nas nie dojrzy, nie zatroszczy się, choćby z nas darto pasy, bo świat pochłonięty jest zdobywaniem dobrobytu i cywilizacji i rachuje się tylko z tymi czynnikami, które mu pomagają.”
„Głupstwo jest wielkie jak morze, wszystko w sobie pomieści.”
„Jedna bitwa szerzej otwiera nam oczy, niż dziesiątki lat spokojnych rządów.”
„Złodzieje są mniej niepewni od ludzi, którzy nie wiadomo skąd czerpią dochody.”
„Więc przede wszystkim pomyśleli Polacy, że nie ma co nazywać się przedmurzem chrześcijaństwa, nie ma co wspominać zwycięstwa pod Grunwaldem, odsieczy wiedeńskiej, wąwozów Somosierra, miniona bowiem sława tyle jest warta, ile chleb zjedzony w roku zeszłym. Następnie Polacy oduczyli się wykrzykiwać na cały głos, co to oni mają zamiar zrobić i co to oni kiedyś zrobią – przekonali się bowiem, że to nikogo nie trwoży, ich samych zaś ośmiesza i przynosi szkody realne.”
Źródła
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Boles%C5%82aw_Prus
- http://culture.pl/pl/tworca/boleslaw-prus-aleksander-glowacki
- „Literatura Polska”. PWN, Warszawa 1985