Bolesław Prus, a właśc. Aleksander Głowacki herbu Prus (1847-1912) to jeden z najwybitniejszych i najważniejszych pisarzy w historii literatury polskiej.
Spis treści
Krótki życiorys Bolesława Prusa
Bolesław Prus urodził się w 1847 roku w Hrubieszowie. Jako że został bardzo wcześnie osierocony, wychowywali go krewni. W powstaniu styczniowym zdecydował się wziąć czynny udział, odniósł rany i trafił później do więzienia. Opuściwszy więzienie przeniósł się do Warszawy, gdzie podjął jednocześnie pracę fizyczną oraz studia. Rok 1864 oznaczał dla Prusa pierwsze debiuty prasowe. Okazało się, że może być tylko lepiej, ponieważ ilość wypuszczanych przez niego artykułów rosła do połowy lat osiemdziesiątych XIX wieku. Przeczuwając, iż jest to szczyt i kulminacja pracy dziennikarskiej, Bolesław Prus zdecydował się na swoiste przebranżowienie, wówczas poświęcił się formom twórczym takim jak nowele i powieści, rezygnując z publicystyki. W roku 1890 światło dzienne ujrzała „Lalka”, bijąc niemal od razu szczyty poczytności. Podobnie sprawy okazały się mieć miejsce z „Faraonem”, który opuścił wydawnictwo w 1897 roku. Później Prus udzielał się także filantropijnie i charytatywnie. Na moment wrócił do publicystyki w rewolucyjnych latach 1905 – 1907, pokazując swój znakomity warsztat. Odszedł w Warszawie w 1912 roku.
Biografia szczegółowa Bolesława Prusa
Bolesław Prus (właśc. Aleksander Głowacki) urodził się 20 sierpnia 1847 roku w Hrubieszowie na Lubelszczyźnie.
Rodzina
Przyszedł na świat w rodzinie Antoniego Głowackiego, dworskiego ekonoma o szlacheckich korzeniach oraz Apolonii z Trembińskich. Urodził się na plebanii, dokąd jego ojciec, oficjalista w prywatnym majątku Żabcze (pow. Tomaszów Lubelski) przywiózł ciężarną małżonkę , aby w razie potrzeby miała na czas rozwiązania opiekę lekarską w domu spowinowaconego z nią proboszcza. Po urodzeniu dziecka matka nie wróciła do Żabcza, bo stan zdrowia jej na to nie pozwalał, a po kilku miesiącach przeniosła się do rodziny, do Puław. W wieku 3 lat został osierocony przez matkę i zostawał w Puławach pod opieką babci Marcjanny Trembińskiej. Po śmierci babci w 1854 roku, wychowywała go w Lublinie ciotka Domicela Olszewska. Gdy miał 9 lat zmarł jego ojciec.
Nauka
W 1856 roku Aleksander zaczął naukę w Szkole Powiatowej w Lublinie. W 1862 roku jego starszy brat Leon, ukończywszy studia historyczno-filologiczne na Uniwersytecie Kijowskim, zabrał go do piątej klasy Szkoły Powiatowej w Siedlcach, bo otrzymał tam posadę nauczycielską. W następnym roku bracia znaleźli się w Kielcach, gdzie Aleksander rozpoczął naukę w gimnazjum.
Powstanie styczniowe
Mając 16 lat, pod wpływem starszego brata Leona, który był działaczem frakcji “Czerwonych”, Aleksander przerwał naukę w gimnazjum i wziął udział w powstaniu styczniowym. Gdy znajdował się w oddziale “Dzieci Warszawskich” Ludwika Żychlińskiego, został 1 września 1963 roku w potyczce pod wsią Białką (4 km na południe od Siedlec) ranny. Został znaleziony przez Rosjan na pobojowisku i zawieziony do Siedlec. Po miesiącu ze względu na młody wiek oraz dzięki wstawiennictwu ciotki, pozwolono mu wrócić do Lublina i zamieszkać z rodziną.
20 stycznia 1864 roku został aresztowany za udział w powstaniu. Przebywał do kwietnia w więzieniu na Zamku Lubelskim. Sąd wojskowy pozbawił go szlachectwa, a także oddał pod opiekę wuja Klemensa Olszewskiego, gdyż jego brat Leon nabawił się w 1863 roku ciężkiej depresji i nie odzyskał zdrowia do końca życia (zmarł w 1907 roku).
Dalsze kształcenie
Po zwolnieniu z więzienia Aleksander wrócił do szkoły. Kontynuował naukę w Gimnazjum Lubelskim, które ukończył ostatecznie 30 czerwca 1866 roku.
Był zainteresowany studiowaniem w Petersburgu, jednak ze względów finansowych nie mógł sobie na to pozwolić. Zapisał się najzgodniej ze swoimi zainteresowaniami na studia matematyczne w warszawskiej Szkole Głównej, lecz po dwóch latach je przerwał, w chwili załamania nerwowego. Następnie podejmował jeszcze studia na Wydziale Leśnym Instytutu Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa w Puławach, jednak został stamtąd usunięty za zatarg z lektorem języka rosyjskiego.
Praca
W 1870 roku wrócił do Warszawy i zająwszy się samokształceniem, chwytał się różnych sposobów zarobkowania (korepetycje, artykuły do gazet, praca fizyczna w fabryce Lilpopa i Raua). Wreszcie zaczął się utrzymywać z pisania szkiców satyrycznych m.in. w “Musze” (1873) i “Kolcach” (1874), marząc nadal o studiowaniu nauk ścisłych. W 1874 roku, mając już opinię zdolnego felietonisty w “Opiekunie Domowym” i “Niwie”, przyjął stałą współprace z “Kurierem Warszawskim”. W ten sposób wstąpił na drogę do stabilizacji w zawodzie literacko-dziennikarskim, gdyż pozwalało mu to na skromną podstawę bytową oraz na realizację planów osobistych.
Ślub, tworzenie, podróże
W dniu 14 stycznia 1875 roku wziął w Lublinie ślub ze znaną mu od dzieciństwa daleką kuzynką Oktawią Tremblińską. Zamieszkali w Warszawie w dwupokojowym mieszkaniu przy ul. Twardej.
Ta decyzja otwierała epokę wieloletniej pracy pisarskiej, której owocami była felietonistyka (do roku 1887 kroniki w “Kurierze Warszawskim”, potem w “Kurierze Codziennym”, a w ostatnich latach życia w “Tygodniku ilustrowanym”; przez kilka lat także w petersburskim tygodniku “Kraj” i w warszawskim miesięczniku “Ateneum”). Uprawiał także nowelistykę, a od 1876 roku również powieściopisarstwo. Odtąd najważniejszymi wydarzeniami w jego biografii stawały się kolejne tytuły jego utworów, a fakty pozaliterackie o istotnej doniosłości zdarzały się rzadko. Nie lubił się eksponować, niechętnie i rzadko bywał “na salonach”, unikał hałaśliwych spektakli publicznych i stronił od imprez z sobą samym w centrum uwagi. Dla poznawania kraju czasem jeździł do miast prowincjonalnych, bywał także w Galicji (Lwów, Kraków, Zakopane, Wieliczka). W 1881 roku wyprawił się do Wiednia na Międzynarodowy Kongres Literacki (spotkał tam Kraszewskiego).
Apogeum twórczości
Na lata 1885 – 1897 przypadł szczyt jego twórczości. W 1886 ukazała się Prusa „Placówka”, natomiast w 1890 roku po dziś dzień znana „Lalka”. Rok 1894 oznaczał dla niego ukazanie się powieści zatytułowanej „Emancypantki”. Wreszcie rok 1897 oznaczony jest jedyną jego powieścią historyczną pt. „Faraon”, jest to powieść ukazująca mechanizmy rządzenia z mistrzowskim przedstawieniem życia i kultury starożytnych.
W 1895 roku po napisaniu Faraona, odbył paromiesięczną podróż na trasie: Berlin, Drezno, Karlovy Vary, Norymberga, Stuttgart, Szwajcaria (Raperswil) i Paryż. Jednak z czasem nad ciekawością wrażeń przeważały kłopoty związane z chorobą lęku przestrzeni, a ulubionym adresem letnich wyjazdów na wakacje stawał się Nałęczów.
Pozostała działalność
Zwyczajność i codzienność przekładał nad to, co wielkoświatowe lub egzotyczne. Składały się na nią oprócz pisania także dziennikarskie penetracje różnych zakątków Warszawy i jej pobliża, polemiki publicystyczne z przeciwnikami z lewej i prawej strony zasieków ideologicznych, różne przedsięwzięcia oświatowe i filantropijne, patronowanie inicjatywom społecznym, wizyty na wystawach i na spektaklach teatralnych, kameralne spotkania ze znajomymi, a w miarę przybywania lat coraz częstsze kontakty z lekarzami.
Na przełomie XIX i XX wieku Prus udzielał się filantropijnie i charytatywnie, organizując choćby Kasę Przezorności. Został członkiem Komitetu Obywatelskiego trudniącego się pomocą zwolnionym robotnikom oraz tym, którzy pozostawali bez stałych środków do życia. Poza tym jego inicjatywie zawdzięcza powstanie Towarzystwo Higieny Praktycznej, natomiast w samym Nałęczowie otwarto Kąpiele Tanie imienia Bolesława Prusa. Pisał mniej, a jeśli już to beletrystykę, jak na przykład „Widzenie”, „Ze wspomnień cyklisty” oraz „Wojna i praca”. Utwór „Najogólniejsze ideały życiowe” był swoistym przejściem twórczym do powstałego potem utworu „Dzieci”.
Śmierć
Zmarł 19 maja 1912 roku nad ranem w mieszkaniu przy ul. Wilczej 12 w Warszawie. Pogrzeb odbył się 22 maja. Miejsce jego spoczynku na Powązkach zdobi nagrobek z napisem “SERCE SERC”, zaprojektowany przez rzeźbiarza Stanisława Jackowskiego.
Ciekawostki o Bolesławie Prusie
Cierpiał na agorafobię, z powodu której podczas pobytu w Paryżu nie przeprawił się na drugi brzeg Sekwany. Innym razem dostał ataku choroby podczas pobytu w Zakopanem, czego skutkiem były długie tygodnie dochodzenia do siebie.
W Nałęczowie zaprzyjaźnił się z Oktawią Rodkiewiczową i był świadkiem na jej ślubie ze Stefanem Żeromskim, a później odwiedzał ich w Raperswilu.
W 1878 roku grupa studentów napadła Prusa w związku z jego komentarzem prasowym.
W roku 1884 wypowiadając się krytycznie o pomyśle postawienia pomnika Mickiewicza, Prus wywołał prasową burzę.
Był członkiem Międzynarodowego Towarzystwa Literackiego.
W roku 1888 przyjął na wychowanie 2-letniego Emilka Trembińskiego, bratanka Oktawii (małżeństwo Głowackiego było bezdzietnie. Ich przybrany syn w wieku 18 lat popełnił samobójstwo z powodu nieszczęśliwej miłości.
Muzeum Bolesława Prusa znajduje się w Nałęczowie, stanowiąc jedną z części Pałacu Małachowskich.
W swoim testamencie umieścił zapis fundujący stypendia dla utalentowanych dzieci, które pochodziły z ubogich rodzin wiejskich.
Twórczość prozatorska Bolesława Prusa jest swym kalibrem literackim porównywalna do utworów Charles’a Dickens’a i Antona Czechowa.
Źródła
- Biografie Sławnych Ludzi, Tom II, Wydawnictwo SMS
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Boles%C5%82aw_Prus
- http://culture.pl/pl/tworca/boleslaw-prus-aleksander-glowacki
- „Literatura Polska”. PWN, Warszawa 1985
- http://www.sofijon.pl/module/article/one/966
