Bolesław Prus

Bolesław Prus, a właśc. Aleksander Głowacki herbu Prus (1847-1912) to powieściopisarz, nowelista, publicysta, krytyk literacki i społecznik. Jest jednym z najwybitniejszych polskich pisarzy drugiej połowy XIX wieku.

Kim był Bolesław Prus? Krótki życiorys – najważniejsze informacje

Bolesław Prus urodził się w 1847 roku w Hrubieszowie. Został wcześnie osierocony, dlatego wychowywał się u krewnych. Wziął udział w powstaniu styczniowym, odniósł rany i trafił później do więzienia. Opuściwszy więzienie przeniósł się do Warszawy, gdzie podjął jednocześnie pracę fizyczną oraz studia. Dwa lata studiował w Szkole Głównej, ale jej nie ukończył i uzupełniał wiedzę drogą samokształcenia. Od 1873 roku podjął stałą współpracę z prasą warszawską, m.in. z „Kurierem Warszawskim” i „Kurierem Codziennym”, w której ogłaszał felietony, znane głównie jako Kroniki tygodniowe. Jednym z jego najważniejszych utworów jest Lalka, uważana za arcydzieło powieści polskiej. Wybitnym utworem Prusa jest także powieść pt. Faraon. Ważnymi utworami w jego twórczości są też Emancypantki i Placówka. Bolesław Prus jest także autorem wielu nowel i powieści. Pisarz udzielał się również filantropijnie i charytatywnie. Zmarł w Warszawie w 1912 roku.

Biografia szczegółowa Bolesława Prusa

Bolesław Prus, a właściwie Aleksander Głowacki urodził się 20 sierpnia 1847 roku w Hrubieszowie na Lubelszczyźnie.

Rodzina

Przyszedł na świat w rodzinie Antoniego Głowackiego, dworskiego ekonoma o szlacheckich korzeniach oraz Apolonii z Trembińskich. Urodził się na plebanii, dokąd jego ojciec, oficjalista w prywatnym majątku Żabcze (pow. Tomaszów Lubelski) przywiózł ciężarną małżonkę, aby w razie potrzeby miała na czas rozwiązania opiekę lekarską w domu spowinowaconego z nią proboszcza. Po urodzeniu dziecka matka nie wróciła do Żabcza, bo stan zdrowia jej na to nie pozwalał, a po kilku miesiącach przeniosła się do rodziny, do Puław. W wieku 3 lat został osierocony przez matkę i został w Puławach pod opieką babci Marcjanny Trembińskiej. Po śmierci babci w 1854 roku, wychowywała go w Lublinie ciotka Domicela Olszewska. Gdy miał 9 lat zmarł jego ojciec.

Nauka

W 1856 roku Aleksander zaczął naukę w Szkole Powiatowej w Lublinie. W 1862 roku jego starszy brat Leon, ukończywszy studia historyczno-filologiczne na Uniwersytecie Kijowskim, zabrał go do piątej klasy Szkoły Powiatowej w Siedlcach, bo otrzymał tam posadę nauczycielską. W następnym roku bracia znaleźli się w Kielcach, gdzie Aleksander rozpoczął naukę w gimnazjum.

Powstanie styczniowe

Mając 16 lat, pod wpływem starszego brata Leona, który był działaczem frakcji „Czerwonych”, Aleksander przerwał naukę w gimnazjum i wziął udział w powstaniu styczniowym. Gdy znajdował się w oddziale „Dzieci Warszawskich” Ludwika Żychlińskiego, został 1 września 1963 roku w potyczce pod wsią Białką (4 km na południe od Siedlec) ranny. Został znaleziony przez Rosjan na pobojowisku i zawieziony do Siedlec. Po miesiącu ze względu na młody wiek oraz dzięki wstawiennictwu ciotki, pozwolono mu wrócić do Lublina i zamieszkać z rodziną.

20 stycznia 1864 roku został aresztowany za udział w powstaniu. Przebywał do kwietnia w więzieniu na Zamku Lubelskim. Sąd wojskowy pozbawił go szlachectwa, a także oddał pod opiekę wuja Klemensa Olszewskiego, gdyż jego brat Leon nabawił się w 1863 roku ciężkiej depresji i nie odzyskał zdrowia do końca życia (zmarł w 1907 roku).

Dalsze kształcenie

Po zwolnieniu z więzienia Aleksander wrócił do szkoły. Kontynuował naukę w Gimnazjum Lubelskim, które ukończył ostatecznie 30 czerwca 1866 roku.

Był zainteresowany studiowaniem w Petersburgu, jednak ze względów finansowych nie mógł sobie na to pozwolić. Zapisał się zgodnie ze swoimi zainteresowaniami na studia matematyczne w warszawskiej Szkole Głównej, lecz po dwóch latach je przerwał, w chwili załamania nerwowego. Następnie podejmował jeszcze studia na Wydziale Leśnym Instytutu Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa w Puławach, jednak został stamtąd usunięty za zatarg z lektorem języka rosyjskiego.

Praca

W 1870 roku wrócił do Warszawy i zająwszy się samokształceniem, chwytał się różnych sposobów zarobkowania (korepetycje, artykuły do gazet, praca fizyczna w fabryce Lilpopa i Raua). Wreszcie zaczął się utrzymywać z pisania szkiców satyrycznych m.in. w „Musze” (1873) i „Kolcach” (1874), marząc nadal o studiowaniu nauk ścisłych. W 1874 roku, mając już opinię zdolnego felietonisty w „Opiekunie Domowym” i „Niwie”, przyjął stałą współprace z „Kurierem Warszawskim”. W ten sposób wstąpił na drogę do stabilizacji w zawodzie literacko-dziennikarskim, gdyż pozwalało mu to na skromną podstawę bytową oraz na realizację planów osobistych.

Ślub, tworzenie, podróże

W dniu 14 stycznia 1875 roku wziął w Lublinie ślub ze znaną mu od dzieciństwa daleką kuzynką Oktawią Tremblińską. Zamieszkali w Warszawie w dwupokojowym mieszkaniu przy ul. Twardej.

Ta decyzja otwierała epokę wieloletniej pracy pisarskiej, której owocami była felietonistyka (do roku 1887 kroniki w „Kurierze Warszawskim”, potem w „Kurierze Codziennym”, a w ostatnich latach życia w „Tygodniku ilustrowanym”; przez kilka lat także w petersburskim tygodniku „Kraj” i w warszawskim miesięczniku „Ateneum”). Uprawiał także nowelistykę, a od 1876 roku również powieściopisarstwo. Odtąd najważniejszymi wydarzeniami w jego biografii stawały się kolejne tytuły jego utworów, a fakty pozaliterackie o istotnej doniosłości zdarzały się rzadko. Nie lubił się eksponować, niechętnie i rzadko bywał „na salonach”, unikał hałaśliwych spektakli publicznych i stronił od imprez z sobą samym w centrum uwagi. Dla poznawania kraju czasem jeździł do miast prowincjonalnych, bywał także w Galicji (Lwów, Kraków, Zakopane, Wieliczka). W 1881 roku wyprawił się do Wiednia na Międzynarodowy Kongres Literacki (spotkał tam Kraszewskiego).

Apogeum twórczości

Na lata 1885-1897 przypadł szczyt jego twórczości. W 1886 ukazała się „Placówka”, natomiast w 1890 roku po dziś dzień znana „Lalka”. Rok 1894 oznaczał dla niego ukazanie się powieści zatytułowanej „Emancypantki”. Wreszcie rok 1897 oznaczony jest jedyną jego powieścią historyczną pt. „Faraon”, jest to powieść ukazująca mechanizmy rządzenia z mistrzowskim przedstawieniem życia i kultury starożytnych.

W 1895 roku po napisaniu Faraona, odbył paromiesięczną podróż na trasie: Berlin, Drezno, Karlovy Vary, Norymberga, Stuttgart, Szwajcaria (Raperswil) i Paryż. Jednak z czasem nad ciekawością wrażeń przeważały kłopoty związane z chorobą lęku przestrzeni, a ulubionym adresem letnich wyjazdów na wakacje stawał się Nałęczów.

Pozostała działalność

Zwyczajność i codzienność przekładał nad to, co wielkoświatowe lub egzotyczne. Składały się na nią oprócz pisania także dziennikarskie penetracje różnych zakątków Warszawy i jej pobliża, polemiki publicystyczne z przeciwnikami z lewej i prawej strony zasieków ideologicznych, różne przedsięwzięcia oświatowe i filantropijne, patronowanie inicjatywom społecznym, wizyty na wystawach i na spektaklach teatralnych, kameralne spotkania ze znajomymi, a w miarę przybywania lat coraz częstsze kontakty z lekarzami.

Na przełomie XIX i XX wieku Prus udzielał się filantropijnie i charytatywnie, organizując choćby Kasę Przezorności. Został członkiem Komitetu Obywatelskiego trudniącego się pomocą zwolnionym robotnikom oraz tym, którzy pozostawali bez stałych środków do życia. Poza tym jego inicjatywie zawdzięcza powstanie Towarzystwo Higieny Praktycznej, natomiast w samym Nałęczowie otwarto Kąpiele Tanie imienia Bolesława Prusa. Pisał mniej, a jeśli już to beletrystykę, jak na przykład „Widzenie”, „Ze wspomnień cyklisty” oraz „Wojna i praca”. Utwór „Najogólniejsze ideały życiowe” był swoistym przejściem twórczym do powstałego potem utworu „Dzieci”.

Śmierć

Zmarł 19 maja 1912 roku nad ranem w mieszkaniu przy ul. Wilczej 12 w Warszawie. Pogrzeb odbył się 22 maja. Miejsce jego spoczynku na Powązkach zdobi nagrobek z napisem „SERCE SERC”, zaprojektowany przez rzeźbiarza Stanisława Jackowskiego.

Ciekawostki o Bolesławie Prusie

Cierpiał na agorafobię, z powodu której podczas pobytu w Paryżu nie przeprawił się na drugi brzeg Sekwany. Innym razem dostał ataku choroby podczas pobytu w Zakopanem, czego skutkiem były długie tygodnie dochodzenia do siebie.

W Nałęczowie zaprzyjaźnił się z Oktawią Rodkiewiczową i był świadkiem na jej ślubie ze Stefanem Żeromskim, a później odwiedzał ich w Raperswilu.

W 1878 roku grupa studentów napadła Prusa w związku z jego komentarzem prasowym.

W roku 1884 wypowiadając się krytycznie o pomyśle postawienia pomnika Mickiewicza, Prus wywołał prasową burzę.

Był członkiem Międzynarodowego Towarzystwa Literackiego.

W roku 1888 przyjął na wychowanie 2-letniego Emilka Trembińskiego, bratanka Oktawii (małżeństwo Głowackiego było bezdzietne). Ich przybrany syn w wieku 18 lat popełnił samobójstwo z powodu nieszczęśliwej miłości.

Muzeum Bolesława Prusa znajduje się w Nałęczowie, stanowiąc jedną z części Pałacu Małachowskich.

W swoim testamencie umieścił zapis fundujący stypendia dla utalentowanych dzieci, które pochodziły z ubogich rodzin wiejskich.

Twórczość prozatorska Bolesława Prusa jest swym kalibrem literackim porównywalna do utworów Charles’a Dickens’a i Antona Czechowa.

Źródła

• 101 Najsławniejszych pisarzy w dziejach Polski i świata, Wydawnictwo IBIS
• Szkolny słownik biograficzny, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 1996
• Biografie Sławnych Ludzi, Tom II, Wydawnictwo SMS
• https://pl.wikipedia.org/wiki/Boles%C5%82aw_Prus
• http://culture.pl/pl/tworca/boleslaw-prus-aleksander-glowacki
• „Literatura Polska”. PWN, Warszawa 1985
• http://www.sofijon.pl/module/article/one/966

Tagi: