Wojciech Pszoniak (1942-2020) był polskim aktorem filmowym i teatralnym. Znany z roli Moryca w „Ziemi obiecanej” i Robespierre’a w „Dantonie” był człowiekiem wielu talentów: skończył szkołę wojskową, grał na oboju i skrzypcach, latał na szybowcach.
Spis treści
Wojciech Pszoniak – życiorys
Wojciech Pszoniak urodził się 2 maja 1942 roku we Lwowie w rodzinie o żydowskich korzeniach. Był najmłodszym z trojga rodzeństwa – brat Jerzy był o 12 lat starszy, a Antoni (również aktor) starszy o 11 lat. Pierwsze lata życia spędził we Lwowie, ale pod koniec wojny wyjechali do Gliwic. Dom we Lwowie wspominał jako ciepły i dostatni. Matka grała na skrzypcach, malowała i uczyła braci modlitw po żydowsku, ale najbardziej zżyty był z ojcem, który miał swoje zasady i nigdy nie podnosił głosu. Kiedy jednak odmówił wstąpienia do partii, nad rodziną zawisło widmo głodu. Gdy Wojciech miał zaledwie 13 lat, ojciec popełnił samobójstwo. To był cios.
W Gliwicach zamieszkali w kamienicy przy ulicy Arkońskiej, tej samej gdzie mieszkał późniejszy poeta i redaktor „Zeszytów Literackich” – Adam Zagajewski. Na życie młodego Pszoniaka wpływ wywarło jeszcze jedno nazwisko – Tadeusza Różewicza. Bardzo się zaprzyjaźnili.
Wbrew artystycznym zainteresowaniom, edukacja szkolna nie przebiegała gładko. Z powodu złej oceny ze sprawowania nie został przyjęty do gimnazjum i musiał powtarzać ostatnią klasę podstawówki. Była to ogromna plama na honorze młodego człowieka, dlatego postanowił odebrać sobie życie. Położył się na torach i czekał, ale pociąg przejechał obok. Na szczęście dla widzów i genialnego aktora.
Później próbował szczęścia w warszawskiej Szkole Kadetów, ale i ta okazała się nie dla niego. Poradzono mu wojsko i orkiestrę w Gliwicach. To była prawdziwa szkoła życia. Zmężniał i przeszły mu myśli samobójcze.
Skończył średnią szkołę muzyczną w Bytomiu (grał na oboju, skrzypcach i klarnecie). Jako nastolatek udzielał się w teatrach amatorskich i studenckich oraz w kabaretach. Niektóre – jak Estradę Poetycką i kabaret „Czerwona Żyrafa”, nawet sam zakładał.
W 1962 roku wystąpił w swojej pierwszej sztuce i to u nie byle kogo – zagrał w przedstawieniu „Świadkowie czyli Nasza Mała Stabilizacja” na podstawie sztuki Różewicza. Świetne recenzje sprawiły, że zdecydował się na aktorstwo, choć do szkoły nie dostał się od razu. Interesowały go również szybowce (działał w tamtejszym klubie), a nawet myślał, aby zostać księdzem. Inne aktywności zeszły jednak na dalszy plan, kiedy w 1968 roku ukończył Państwową Wyższą Szkołę Teatralną w Krakowie. Kariera aktorska pochłonęła go bez reszty.
Teatr, kabaret i… Paryż
Scena była ważnym miejscem do zaprezentowania aktorskiego talentu Pszoniaka. Mogliśmy oglądać go na deskach Teatru Starego w Krakowie, Teatru Narodowego i Powszechnego w Warszawie, występował w kabarecie Pod Egidą. Od końca lat 70. grał w teatrach francuskich i londyńskich.
W latach 80. wyjechał do Francji i osiadł w Paryżu. Kiedy otrzymał pierwszą propozycję, stchórzył, ale później rzetelnie przygotował się do rozmowy, wymyślając możliwe scenariusze pytań i odpowiedzi. Nauczył się ich na pamięć, bo nie znał francuskiego. Ponoć reżyser nie zorientował się, że Pszoniak nie mówił po francusku. Występował na Nanterre, Montparnasse, Chaillot. Zawsze jednak wracał myślami do Polski, bo jak mówił, tu ma „swój NIP i PIT oraz starych znajomych”. Z czasów emigracji opowiadał też anegdotę, że często na początku filmu jego nazwisko było pisane inaczej niż na końcu. Najpierw bardzo się przejmował, później mu przeszło. Francuscy krytycy mieli mu za złe obcy akcent, dlatego za ogromny komplement uznał recenzję: „widzieliśmy go już gorszego”.
W Polsce występował w klasycznych rolach u najważniejszych reżyserów: Swinarskiego, Hűbnera, Różewicza, Gruzy i innych. W 2001 r. wyreżyserował „Dożywocie” na podstawie sztuki Fredry. Grał również w Teatrze Polskiego Radia.
Wojciech Pszoniak – film, telewizja
Na ekranie debiutował w 1965 roku w bułgarskim serialu „Proizszestwia na Sljapata ulica”. Film polski upomniał się o aktora w 1970 roku za sprawą „Twarzy Anioła” w reż. Zbigniewa Chmielewskiego. Grał u czołowych polskich reżyserów: Żuławskiego („Diabeł”, 1972), Rybkowskiego („Gniazdo” 1974), Żebrowskiego („Szpital przemienienia” 1978), Bajona („Aria dla atlety” 1979), Kawalerowicza („Austeria” 1982) itp. Największą popularność przyniosły mu jednak filmy Andrzeja Wajdy, a zwłaszcza rola Moryca w „Ziemi obiecanej” (1974), a prawie 10 lat później w „Dantonie” u tego samego reżysera (1983).
Ostatnie lata to role w filmach: „Carte blanche” (2015), gdzie zagrał okulistę, „Excentrycy, czyli po słonecznej stronie ulicy” – Felicjana Zuppe (2015) i „Gdybyś mu zajrzał w serce” (2017) – Polaka.
Zmarł 19 października 2020 roku po ciężkiej chorobie nowotworowej. Miał 78 lat. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na warszawskich Powązkach.
Wojciech Pszoniak – żona
W 1977 roku poślubił psycholog Barbarę Pszoniak, z którą zeswatała go piosenkarka Danuta Rinn. Przyszła pani Pszoniak była jednak zamężna, a sprawy rozwodowe ciągnęły się długo. Para „minęła się” nawet w budynku szkoły muzycznej w Bytomiu, do której oboje chodzili. Aktor wspominał, że wtedy nie mieli okazji się spotkać, bo zajęcia odbywały się w różnych godzinach. W małżeństwie spędzili 43 lata, ale nie doczekali się dzieci. Aktor i jego małżonka rozważali nawet adopcję, ale ostatecznie nie zdecydowali się na ten krok.
Wojciech Pszoniak – ciekawostki
Aktor ma swoje gwiazdy na Promenadzie w Międzyzdrojach oraz na łódzkiej ulicy Piotrkowskiej.
Był honorowym obywatelem miasta Gliwic.
W latach 2010 i 2015 został członkiem honorowego komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego.
Źródła
Zdjęcie: wikimedia.org | Autor: Ralf Lotys | Licencja: CC BY 4.0
https://pl.aleteia.org/2020/11/03/umiera-czlowiek-ktory-potrafi-sluchac-drugiego-pogrzeb-aktora-wojciecha-pszoniaka/https://pl.wikipedia.org/wiki/Wojciech_Pszoniak
https://wywiadowcy.pl/wojciech-pszoniak/
