Gustaw Holoubek

Gustaw Holoubek (1923-2008) był wybitnym polskim aktorem teatralnym i filmowym, reżyserem i dyrektorem teatrów, pedagogiem, a oprócz tego posłem i senatorem.

Krótki życiorys Gustawa Holoubka

Gustaw Teofil Holoubek urodził się 21 kwietnia 1923 w Krakowie. Był polskim aktorem filmowym, teatralnym i telewizyjnym, także sprawdził się jako reżyser, pedagog, poseł, senator oraz prezes stowarzyszeń. Po swoim ojcu Gustaw był w połowie Czechem. W 1939 roku walczył w kampanii wrześniowej. Dostał się do niewoli i przebywał w obozach – w Magdeburgu i w Toruniu. W teatrze zadebiutował w 1947 roku, natomiast jego najbardziej znaną rolą było wcielenie się w Gustawa/Konrada w „Dziadach” Mickiewicza z roku 1967. Spektakl pośrednio doprowadził do wydarzeń Marca 1968, czyli kryzysu politycznego zapoczątkowanego demonstracjami studenckimi. Karierę polityka rozpoczął jeszcze w PRL, dwukrotnie zostając posłem. Zrezygnował jednak z funkcji na wieść o wprowadzeniu stanu wojennego. Był trzykrotnie żonaty i miał troje dzieci. Odszedł w Warszawie 6 marca 2008. Spoczął na Cmentarzu Powązkowskim.

Rozszerzona biografia Gustawa Holoubka

Gustaw Teofil Holoubek urodził się 21 kwietnia 1923 w Krakowie.

Młodość oraz wykształcenie

Jego ojciec, Gustaw, był Czechem. Matka natomiast Eugenia Estreicher była z Krakowa. Gustaw Holoubek miał przyrodnie rodzeństwo. W 1935 roku przyszły wielki aktor podjął naukę w gimnazjum, aby w 1939 – jeszcze przed wybuchem II wojny – zdał egzamin dojrzałości.

W 1939 został żołnierzem ochotnikiem i uczestniczył w działaniach zbrojnych we wrześniu. Trafił do niewoli i został osadzony w obozie jenieckim w Magdeburgu, następnie przeniesiony do fortu w Toruniu. Tam, na przełomie lat 1939/1940 Holoubek zapadł na gruźlicę, z którą przyszło mu później zmagać się przez wiele lat. W kwietniu 1940 został z niewoli zwolniony. Do końca okupacji przyszły aktor i reżyser mieszkał w Krakowie i tam też pracował w lokalnej gazowni.

Uczęszczał do liceum. Rok 1945 to w biografii Holoubka rozpoczęcie przez niego nauki w Studiu Aktorskim działającym przy Teatrze im. Juliusza Słowackiego. W 1947 natomiast ukończył studia w ramach krakowskiego Państwowego Studium Dramatycznego (przekształconego później w Państwową Wyższą Szkołę Teatralną).

Kariera teatralna

W teatrze Gustaw Holoubek debiutował 1 marca 1947. 9 lipca 1947 zdał z kolei egzamin do Związku Artystów Scen Polskich.

W latach 1949–1956 aktor pracował już w swym zawodzie również jako kierownik artystyczny oraz reżyser katowickiego Teatru Śląskiego.

W trakcie swojej kariery teatralnej Gustaw Holoubek wcielił się m.in. w rolę doktora Ranka, w dramacie „Dom Lalki” autorstwa Henrika Ibsena. Główną rolę żeńską w tejże sztuce (reżyserowanej przez aktora) zagrała wtedy jego żona Danuta Kwiatkowska. Zagrał on także rolę tytułową w ramach sztuki „Fantazy” Juliusza Słowackiego, a to we własnej reżyserii. Później pojawił się na deskach jako sędzia Cust w „Trądzie w pałacu sprawiedliwości”, następnie jako Goetz w sztuce „Diabeł i Pan Bóg” Jeana-Paula Sartre’a, oraz w kilku innych kreacjach, jak na przykład Skrzypek w „Rzeźni” autorstwa Sławomira Mrożka (1975), czy też w tytułowej roli w „Królu Learze” Williama Szekspira (1977). W 1989 Holoubek wystąpił z kolei w przedstawieniu „Mała apokalipsa” na podstawie powieści Tadeusza Konwickiego.

Jego najbardziej znaną rolą było wcielenie się w Gustawa-Konrada w „Dziadach” autorstwa Adama Mickiewicza, inscenizowanych w roku 1967 przez Kazimierza Dejmka na deskach Teatru Narodowego. Zdjęcie tego przedstawienia z afisza przez władze PRL przyczyniło się do wybuchu późniejszych demonstracji studenckich w marcu 1968 roku. Kreacja Gustawa Holoubka, który był odtwórcą głównej roli, wpłynęła na antyradziecką wymowę widowiska, a tym samym na oddźwięk społeczny przedstawienia. W 1981 Holoubek zagrał z kolei Superiusza w dziele pt. „Pieszo” Sławomira Mrożka.

Był oprócz tego wykładowcą warszawskiej Akademii Teatralnej. Przez wiele lat pełnił później funkcję dyrektora Teatru Dramatycznego w Warszawie. Został odwołany z tejże funkcji w styczniu 1983 – z powodu konfliktu z ówczesnymi polskimi władzami.

Kariera filmowa oraz telewizyjna

Holoubek debiutował rolą Feliksa Dzierżyńskiego w filmie o charakterze biograficznym pt. „Żołnierz zwycięstwa” (1953). Pod koniec lat 50. aktor stworzył głośne kreacje, m.in. w „Pętli” (1957) oraz w „Pożegnaniach” (1958), jak również w surrealistycznym „Jak daleko stąd, jak blisko” (1971) oraz w „Lawie” (1989)., czyli w dziele Tadeusza Konwickiego, z którym Holoubek przez wiele lat przyjaźnił się, a także zagrał w filmie „Prawo i pięść” (1964) w reż. Jerzego Hoffmana. Do jego bardzo znaczących ról należały takie występy jak choćby w „Rękopisie znalezionym w Saragossie” (1965) oraz w dziele pt. „Sanatorium pod Klepsydrą” (1973) Wojciecha Hasa. W ciągu całego swojego życia Gustaw Holoubek zagrał przeszło 50 ról filmowych.

Był również reżyserem, m.in. noweli filmowej pt. „Czas przybliża, czas oddala”, która była pierwszą częścią cyklu zatytułowanego „Spóźnieni przechodnie” (1962), a także był reżyserem i scenarzystą obrazu „Mazepa” (1975), zrealizowanego na bazie dramatu Juliusza Słowackiego.

Zagrał w niemal stu przedstawieniach w Teatrze Telewizji, współpracując z wieloma reżyserami, do których należeli: Adam Hanuszkiewicz, Zygmunt Hübner, Andrzej Łapicki, Olga Lipińska, Jerzy Gruza, Jan Englert, Andrzej Wajda i Krzysztof Kieślowski. Jako reżyser przeniósł na ekran Teatru Telewizji m.in. dzieła takie jak „Fantazy” (1971) i „Kordian” (1980) Juliusza Słowackiego, „Hamlet” Williama Szekspira (1974), czy też „Król Edyp” Sofoklesa (2005).

Działalność publiczna

Gustaw Holoubek zdobył mandat posła na Sejm PRL w 1976 i 1980 roku, a to z ramienia Frontu Jedności Narodu. W 1982, po wprowadzeniu w kraju stanu wojennego, aktor zrezygnował z zasiadania w polskim parlamencie.

W latach 1989–1991 Holoubek był senatorem I kadencji wybranym z ramienia formacji Komitet Obywatelski (w trakcie tej kadencji przeszedł następnie do Unii Demokratycznej). Od 1992 do 1993 zasiadał w organie Rady ds. Kultury funkcjonującym przy Prezydencie Rzeczypospolitej Polskiej, którym był Lech Wałęsa.

Od 1994 Holoubek był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. Współpracował również z miesięcznikiem psychologicznym pt. „Charaktery”.

Był autorem dwóch pozycji książkowych – „Teatr jest światem” (1986) oraz książki „Wspomnienia z niepamięci” (1999).

Życie prywatne

Był mężem Danuty Kwiatkowskiej, następnie Marii Wachowiak, a od 1973 był w związku z Magdaleną Zawadzką. Ze swych związków miał troje dzieci.

Gustaw Holoubek zmarł 6 marca 2008 i został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim.

Ciekawostki o Gustawie Holoubku

• Wybitny aktor i reżyser całe życie kibicował klubowi piłkarskiemu Cracovia, w którym grał jeszcze będąc nastolatkiem.
• Pośmiertnie prezydent Lech Kaczyński odznaczył Gustawa Holoubka prestiżowym Orderem Orła Białego.
• Przez wiele lat Gustaw Holoubek przyjaźnił się z Tadeuszem Konwickim.
• W trakcie kampanii wrześniowej roku 1939 Holoubek jako żołnierz polski trafił do niemieckiej niewoli. Został zwolniony w 1940 roku przez wzgląd na zasługi jego ojca, który służył w armii cesarskiej.

Cytaty Gustawa Holoubka

„Aktor nie znosi samotności. Dosłownie umiera w samotności, przestaje czuć i myśleć.”

„Cała ideologia polityki repertuarowej przed 1989 r. polegała na nieustannym sporze z ideologią oficjalnie panującą i raptem nagle straciliśmy przeciwnika. Ale przerobiliśmy to i w końcu porzuciliśmy w teatrze odnoszenie się do kondycji naszego narodu. Pojawiło się zainteresowanie ludzkim indywiduum, jego prywatnością, penetracją jego tajemnicy.”

„Dobrze gdy autorytet prawa wspiera autorytet moralny, a autorytet moralny może się wesprzeć ustawą.”

Źródła

https://biografia24.pl/gustaw-holoubek/
https://pl.wikipedia.org/wiki/Gustaw_Holoubek
https://pl.wikiquote.org/wiki/Gustaw_Holoubek

Tagi: